Rozwój cyfrowej gospodarki wymaga jeszcze silniejszego złączenia państwa i biznesu, jak i poszczególnych instytucji publicznych. Technologie stworzone przez biznes mogą być z powodzeniem wykorzystywane w obszarze usług publicznych, i odwrotnie - te drugie wspierają rozwój tych pierwszych

Dobrym przykładem tego, jak biznes przyczynia się do cyfryzacji kraju, jest polski system bankowy.

- Od 30 lat jesteśmy liderem w nowoczesnych produktach płatnościowych, rozliczeniowych. Bezpieczeństwo rozliczeń i transakcji elektronicznych było od początku najważniejszą cechą budowanego w Polsce systemu - podkreślił Robert Trętowski, wiceprezes Krajowej Izby Rozliczeniowej (KIR), podczas rozmowy „Bezpieczeństwo a rozwój - wyzwania cyfrowej gospodarki”. Przypomniał, że to w Polsce pojawiły się na dużą skalę pierwsze płatności natychmiastowe, realizowane w systemie Express Elixir, oraz mobilne, wdrażane początkowo przez PKO Bank Polski, a następnie upowszechnione w formie Blika.

Nowocześnie i bezpiecznie

Sektor bankowy nie konkuruje, lecz współpracuje w obszarze cyberbezpieczeństwa.

- Jako jeden z pierwszych wprowadził Bankowe Centrum Cyberbezpieczeństwa, gdzie specjaliści ze wszystkich banków wymieniali się informacjami na temat nowych zagrożeń - wskazał Robert Trętowski.

Bezpieczeństwo to nie tylko nowoczesne technologie, lecz również edukacja. Jak powiedział wiceprezes KIR, instytucje w sektorze bankowym wykładają ogromne środki na edukację klientów. Najczęściej to bowiem oni są celem ataków phishingowych, które mogą prowadzić do przejęcia wrażliwych danych, np. loginów i haseł do bankowości elektronicznej.

- W trakcie pandemii mieliśmy olbrzymią migrację klientów do przestrzeni cyfrowej. Klienci, którzy dotychczas byli wykluczeni cyfrowo, pojawili się w kanałach zdalnych - zaczęli płacić kartami, korzystać z płatności mobilnych, logować się do bankowości elektronicznej. Banki przykładają dużą wagę do kwestii dotyczących bezpieczeństwa i inwestują środki w działania służące edukacji swoich klientów, także w kontekście cyberzagrożeń po to, aby zapewnić im komfort i poczucie bezpieczeństwa w tym nadal nowym otoczeniu - tłumaczył Robert Trętowski.

Jak zauważył, DNA sektora bankowego, czyli fakt, że banki są instytucjami zaufania publicznego, zaowocowało tym, że w oparciu o bezpieczną tożsamość bankową zbudowano rozwiązania pozwalające klientom korzystać z usług w obszarze publicznym i komercyjnym.

- Dzięki bezpieczeństwu sektora bankowego i gwarancji, że istnieją procesy związane z weryfikacją tożsamości, klienci banków mogą składać wnioski do organów administracji publicznej, akceptować np. wydanie nowych dokumentów, otrzymywać informacje na temat publicznej służby zdrowia. Jeszcze niedawno bezpieczna tożsamość bankowa umożliwiła w bardzo dużym stopniu zapisywanie się na szczepienia - wyliczał wiceprezes KIR.

Sektor komercyjny to m.in. możliwość zawierania umów zdalnie, choćby w oparciu o mojeID, co otwiera drogę do uruchamiania nowych modeli biznesowych. Przykładem jest dynamiczny rozwój telemedycyny.

Robert Trętowski wskazał, że w systemie mojeID odbywa się po kilkaset tysięcy, nawet do miliona transakcji uwierzytelnienia dziennie.

- Mamy trzycyfrowe wzrosty miesiąc do miesiąca w zakresie usługi zdalnej weryfikacji tożsamości, ale też wykorzystania podpisów elektronicznych - dodał.

Elektronizacja procesów pozwala lepiej wykorzystywać zasoby. Na przykład dzięki temu, że lekarze realizują część wizyt zdalnie, więcej pacjentów uzyskuje poradę.

Potrzeba zespolenia

Jak zauważyła podczas debaty „Cyfrowe łącza państwa i biznesu” prof. Gertruda Uścińska, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), cyfryzacja jest ogromnym wyzwaniem dla sektora publicznego.

- Powodzenie stosowania tych rozwiązań uzależnione jest w dużym stopniu od odwagi i decyzyjności osób zarządzających instytucjami publicznymi - powiedziała.

Wskazała przy tym, że ZUS z powodzeniem uczestniczy w procesach gospodarki cyfrowej. Priorytetem jest orientacja na usługi cyfrowe i elektroniczny kontakt z klientem. Kolejny obszar to e-projekty, dotyczące automatyzacji obsługi emerytur, zasiłków, depapieryzacji oraz zwiększenia integracji systemu informatycznego ZUS z rejestrami innych instytucji publicznych - podkreśliła prezes. ZUS przejął też część zadań dotychczas zleconych administracji samorządowej w obszarze świadczeń na rzecz rodziny, takich jak 500+. Są one oparte na elektronizacji procesu składania wniosków, automatycznym badaniu prawa do świadczenia i wypłacie wyłącznie na rachunek bankowy.

- Obsługujemy ponad 20 mln spraw na rzecz rodziny rocznie, w większości w sposób całkowicie zautomatyzowany - przypomniała prof. Gertruda Uścińska. ZUS inwestuje również w rozwiązania chmurowe, jeżeli chodzi o infrastrukturę techniczno-systemową.

- Mamy popularny e-urząd, Platformę Usług Elektronicznych, z której korzysta 10 mln osób - dodała prezes ZUS.

Komentując kwestię łącza państwo-biznes, prof. Gertruda Uścińska wskazała w kontekście instytucji ubezpieczeniowych w UE i poza nią na daleko idące zmiany w obszarze digitalizacji w polskim ZUS.

- Wszystkie te procesy, m.in. cyfrowe łącza państwa i biznesu, muszą być jeszcze bardziej zespolone, tak samo jak łącze między poszczególnymi instytucjami publicznymi, które odpowiadają za realizację uprawnień obywateli - podkreśliła. - W przyszłości wyobrażam sobie, żeby iść w kierunku znacznej automatyzacji rozliczeń przedsiębiorców i pracodawców z ZUS dzięki jednolitemu plikowi ubezpieczeniowemu - dodała.

- Cyfryzując usługi publiczne, nie można ich wdrażać w taki sam sposób, jak one przebiegały w sposób tradycyjny. To nie tylko zelektronizowanie formularza, który funkcjonuje w świecie tradycyjnym. To wymaga także uproszczenia procedur - zauważył Marcin Kraska, wiceprezes Sieci Badawczej Łukasiewicz ds. badań i rozwoju.

Cyfryzacja to demokratyzacja

W obszarze cyfryzacji często na zmianach najbardziej korzystają najwięksi gracze na rynku, których stać na inwestycje. Technologia może jednak również oznaczać demokratyzację dostępu do rynku oraz zmniejszenie barier wejścia. Cezary Kaźmierczak, prezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP), wskazał, że na postępującej cyfryzacji korzystają miliony małych i średnich firm. W jego ocenie cyfryzacja w Polsce oznacza dziesiątki godzin oszczędności zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla aparatu państwowego.

- Na naszych oczach powstał wielki gigant Google, ale dzięki wyszukiwarkom miliony małych firm zyskały dostęp do rynku. Mogły łatwiej komunikować się z klientami, łatwiej sprzedawać poprzez sieć i dotrzeć do konsumenta - mówił obrazowo prezes ZPP. Jak dodał, cyfryzacji nie można traktować jako zagrożenia, ale jako szansę. Biznes - wskazał - powinien jak najszybciej adaptować rozwiązania cyfrowe. Państwo stymuluje zaś do tego procesu.

Na postępującą cyfryzację, automatyzację i robotyzację zwrócił uwagę również Marcin Kraska.

- Następuje automatyzacja i robotyzacja przemysłu i ten proces toczy się od wielu lat, jednak bardzo ewoluuje z każdą kolejną fazą rozwoju. Mówiło się o przemyśle 4.0. Już mówi się o koncepcji przemysłu 5.0. - wskazał. Przemysł 5.0 - wyjaśniał wiceprezes Sieci Badawczej Łukasiewicz - to idea przemysłu 4.0 osadzona w szerszym kontekście, z uwzględnieniem zasad odporności, zrównoważonego rozwoju, regeneracji gospodarki w obiegu zamkniętym oraz problemów, z którymi coraz częściej mierzy się gospodarka, np. z kwestią dostaw surowców do produkcji. Kolejne wyzwanie wiąże się z tym, w jaki sposób technologia może pomóc w eliminowaniu ciemnej strony cyfryzacji, na przykład spadku wydajności, innowacyjności pracowników w związku z pracą zdalną.

- Jeżeli firmy nie będą inwestowały w badania i rozwój, będą tylko wykonawcami technologii zagranicznych i innych podmiotów. Państwo bardzo wychodzi naprzeciw przedsiębiorstwom, motywując je do tego, aby środki na inwestycje badawczo-rozwojowe się zwiększały. Widzimy, że z roku na rok one rosną wśród polskich przedsiębiorstw - powiedział Marcin Kraska. Jak dodał, ważne są również motywatory uruchomione przez państwo w postaci ulgi badawczo-rozwojowej, ulgi IP Box, czy też ulg na prototyp i na wsparcie innowacyjnych pracowników.

Wojciech Pantkowski, wiceprezes KIR, zwrócił uwagę w kontekście cyfryzacji na zmianę mentalności i przedsiębiorców, i sektora publicznego. Czynności, które kiedyś pochłaniały dużo czasu, okazały się łatwiejsze do zrobienia dzięki wykorzystaniu technologii.

- Mam wrażenie, że my te nisko wiszące lub średnio wiszące owoce już scyfryzowaliśmy albo cyfryzujemy i zostają nam wyspy, które powodują, że nie wszystkie procesy są jeszcze objęte cyfryzacją - wskazał wiceprezes KIR. Jako przykład podał obieg wekslowy czy proces rejestracji pojazdów. W jego ocenie to elementy, nad którymi należy popracować.

Co dalej?

Dyskusja o cyfryzacji wybiegła również w przyszłość.

- Wyobrażam sobie, że w ciągu kilku lat zdejmiemy kolejne obowiązki z płacących składki, a może i podatki; że uda się zautomatyzować te rozliczenia, doprowadzić do sytuacji, w której firmy będą miały zdecydowanie niższe koszty, jeżeli chodzi o wywiązanie się z obowiązków opłacenia składek i podatków. Trzeba też iść całkowicie w kierunku automatyzacji realizacji prawa do zasiłków czy do świadczeń długookresowych - mówiła prof. Gertruda Uścińska. Kolejne wskazane przez nią elementy to dalsze usprawnianie obsługi klienta, w tym aplikacja mobilna dla płatników składek czy lekarzy, płatności mobilne składek oraz nowy portal ZUS zintegrowany z platformą gov.pl.

W ocenie Wojciecha Pantkowskiego w kwestii wyzwań wciąż można wskazać obszary, które są swego rodzaju spowalniaczami procesów. Dlatego priorytetem powinna być identyfikacja „białych plam”, obejmujących m.in. brak odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej, zapewniającej dostęp do powszechnego i bezpłatnego szerokopasmowego internetu oraz deficyty w edukacji, zarówno na poziomie odbiorcy indywidualnego, jak i przedsiębiorstwa, które często stają się przyczyną wykluczenia cyfrowego. Procesy digitalizacji, szczególnie w odniesieniu do małych i średnich firm, często wymagają pogłębienia. Działania minimum w tym zakresie powinny obejmować zdalną weryfikację tożsamości klienta, co umożliwi firmie świadczenie usług online oraz stosowanie podpisu elektronicznego, który ułatwia przenoszenie firmowych procesów do sfery cyfrowej i pozwala na niemal całkowite wyeliminowanie dokumentów papierowych w organizacji.

Za największe wyzwanie wiceprezes Sieci Badawczej Łukasiewicz uznał edukację.

- Zmienia się liczba pracowników fizycznych na rzecz umysłowych i niestety na rynku nie ma jeszcze takiej kadry, która pozwoli nam na cyfryzację, automatyzację i robotyzację nawet na takim poziomie, jak w niektórych krajach europejskich. Nasze kompetencje cyfrowe jako społeczeństwa są niższe niż w innych krajach - komentował Marcin Kraska.

Jak dodał, przed systemem edukacji stoi duże wyzwanie, aby kształcić ludzi, którzy będą potrzebni w zmienionym, cyfrowym świecie.

Trwa Cyfrowy Tydzień

Rozmowa „Bezpieczeństwo a rozwój - wyzwania cyfrowej gospodarki” i debata „Cyfrowe łącza państwa i biznesu” otworzyły Cyfrowy Tydzień, towarzyszący inauguracji serwisu Cyfrowa Gospodarka Dziennika Gazety Prawnej. W jego ramach eksperci dyskutują o najważniejszych zagadnieniach związanych z cyfryzacją, podzielonych na pięć bloków. Transmisje są dostępne na cyfrowa-gospodarka.gazetaprawna.pl. 7 kwietnia o godz. 14 zapraszamy na rozmowę „Granice e-commerce” oraz dyskusję „Rewolucja paragonowa coraz bliżej”, a w piątek o tej samej godzinie na wywiad „Czy innowacyjna gospodarka może istnieć bez innowacyjnego rynku kapitałowego?” i debatę „Rola banków w digitalizacji polskiej gospodarki”.